NHÓ MÃI MÙA PHẬT ĐẢN 1963
(NNC Thích Trí Bửu)
“Trang sử Phật
Đồng thời là trang sử Việt,
Trải bao độ hưng suy
Có nguy mà chẳng mất….”
(Hồ Dzếnh)
Đã hơn nửa thế kỷ qua, từ ngày Bồ tát Quảng Đức vị pháp thiêu thân đánh dấu đỉnh cao của pháp nạn Phật giáo miền Nam 1963 đưa cuộc tranh đấu của Phật giáo đi đến thành công và kết thúc một pháp nạn
Nói về Pháp nạn Phật giáo 1963, đây là một biến cố lớn không những đối với đạo Phật tại miền Nam Việt Nam mà còn cho cả chế độ Sài Gòn lúc bấy giờ. Biến cố Phật giáo 1963 đã đóng góp vào sự vươn mình của dân tộc cũng như cho những chuyển động trí thức nhân bản hơn của nhân loại trong thập niên 60. Pháp nạn lịch sử 1963 đã khẳng định Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc trong mọi hoàn cảnh. Phật giáo hòa vào dân tộc như nước với sửa, như tim với óc của một cơ thể con người. Trong Pháp nạn Phật giáo 1963 rất nhiều máu đỏ đã chảy, cũng như tốn rất nhiều bút mực để ghi chép và lưu trữ lại những chứng tích và suy nghiệm của một giai đoạn lịch sử đầy ấn tượng ở miền Nam trong lần trở mình bi thương, hùng tráng của Dân tộc và Phật giáo tại miền Nam Việt Nam.
Là người con của quê hương Khánh Hòa xứ Trầm biển Yến, cũng là nhân chứng đã chứng kiến pháp nạn Phật giáo 1963, sống trong những ngày Bồ Tát Quảng Đức vị pháp thiêu thân tự hào biết bao trang lịch sử huy hoàng của đạo pháp..
Được sống và chứng kiến trang lịch sử vàng son của Phật giáo và Dân tộc trong mùa Phật Đản - Pháp nạn 1963, những gì Tăng, Ni phật tử đã làm được trong biến cố Phật giáo 1963 thật rất đáng tự hào. Cổ nhân đã dạy “Gia bần tri hiếu tử. Quốc lọan thức trung thần” hoặc “Có lửa đỏ mới biết vàng cao hay thấp. Có trái ngang mới rõ dạ trắng đen.”. Đúng như thế! Lửa thử vàng, gian nan thử sức. Với chủ trương đàn áp Phật giáo của Chính phủ Sài Gòn mỗi ngày mỗi chặt chẽ, rõ rệt, gay gắt và ác liệt làm cản trở việc tổ chức Phật đản PL.2507 tại Huế năm 1963, có 8 phật tử đã hy sinh và 14 người bị thương tại cuộc biểu tình trước đài phát thanh Huế. Tức nước vỡ bờ, cuối cùng phong trào tranh đầu của Phật giáo bùng nổ. Tăng, Ni và Phật tử cả nước trong đó có Khánh Hòa đã triệt để tham gia đòi công bằng, tự do tín ngưỡng…
Hòa cùng dòng chảy của biến cố pháp nạn 1963 nhiều cuộc biểu tình, tuyệt thực được tổ chức quy củ, gây được ảnh hưởng sâu rộng trong toàn thể đồng bào Phật tử và quần chúng nhân dân Nha Trang, Khánh Hòa. Tuyệt thực ở chùa Long Sơn, ở Phật Học viện Hải Đức Nha Trang, ở Nhà Thông tin Khánh Hòa, cuộc xuống đường biểu tình của Tăng, Ni Phật tử và sinh viên, học sinh ở trước toà hành chính tỉnh Khánh Hòa. Mặc dù chính quyền Khánh Hòa lúc bấy giờ thẳng tay đàn áp, chùa chiền bị phong tỏa, nhiều lãnh đạo Tăng Ni, Phật tử bị giam cầm, đồng bào hưởng ứng bị khủng bố, đàn áp. “Con giun xéo lắm cũng quằn”, có áp bức, có đấu tranh, càng đàn áp phong trào tranh đấu mỗi ngày mỗi lớn mạnh.
Pháp nạn 1963, Phật giáo Việt Nam ở miền Nam phải trải qua một thời kỳ gian khổ, khốc liệt nhất. Tăng, Ni, Phật tử đã hi sinh xương máu và nước mắt, nhiều Tăng, Ni, Phật tử đã phải tuyệt thực, thiêu thân để bảo vệ chánh pháp. Đỉnh cao là ngọn lửa Bồ Tát Quảng Đức người con trên quê hương xứ Trầm Hương Khánh Hòa tự thiêu tại thành phố Sài Gòn ngày 11-6-1963 (nhằm ngày 20 tháng 4 nhuận năm Quí Mão), cách nay 50 năm, tại ngã tư Phan Đình Phùng và Lê Văn Duyệt Sài Gòn, - (nay là đường Cách Mạng Tháng Tám và Nguyễn Đình Chiểu TP HCM)- đã làm chấn động cả thế giới và đun sôi thêm nhiệt huyết của Tăng Ni, phật tử Khánh Hòa.
Bài thơ di bút của Bồ Tát Quảng Đức đã 50 năm
qua nhưng nay đọc lại vẫn trào dâng xúc cảm:
“…Đệ từ hôm nay nguyện đốt mình
Làm đèn soi sáng nẻo vô minh
Khói thơm cảnh tỉnh ai còn “ngốc”
Tro trắng phẳng san hố bất bình
Thân cháy nát tan ra tro trắng
Thần thức nương về giúp sinh linh
Hởi ai mộng ảo đang còn mộng
Hãy gấp tỉnh đi kẻo giật mình…”
Ai đã sống trong thời pháp nạn 1963 và được chứng kiến cảnh tượng bi tráng, hào hùng độc nhất vô nhị này đều biết, khi Bồ Tát Quảng Đức tự thiêu tại ngã tư Phan Đình Phùng - Lê Văn Duyệt, toàn thân Ngài không tỏ vẻ đau đớn mà vẫn điềm nhiên trong tư thế ngồi Thiền.
Đánh giá về phong trào tranh đấu Phật giáo năm 1963 ở miền Nam Việt Nam các nhà bình luận đã viết: “Trong ba biến cố cao điểm của phong trào đấu tranh Phật giáo năm 1963- cái chết của 8 Phật tử đêm 8/5/1963 tại đài phát thanh Huế, cuộc tự thiêu của HT.Thích Quảng Đức ngày 11/6/1963 và chiến dịch “nước lũ” tổng tấn công chùa chiền đêm 20 rạng ngày 21/8/1963 - là ba biến cố lịch sử quan trọng của phong trào Phật giáo tranh đấu..”
Nhà thơ Vũ Hoàng Chương trong bài thơ “Lửa từ bi” cảm tác:
Lửa! Lửa cháy ngất tòa sen!
Tám chín phương nhục thể trần tâm hiện thành thơ, quỳ cả xuống.
Hai vầng sáng rưng rưng.
Đông Tây nhòa lệ ngọc.
Chắp tay đón một mặt trời mới mọc
Chỗ người ngồi một thiên thu tuyệt tác
Vần điệu của thi nhân chỉ còn là rơm rác.
Và chỉ nguyện được là rơm rác.
Noi gương “Ngon lử từ bi” của Bồ tát Quảng Đức, Ni cô Thích Nữ Diệu Quang, năm ngày sau chiến dịch nước lũ, đã tự thiêu vào lúc 8 giờ 30 ngày 26.6 năm Quý Mão, tức ngày 15.8.1963, tại đối diện trường Hòa Nguyên (hiện nay là nhà trẻ Hướng Dương, gần ngã ba đi lên ga xe lửa Ninh Hòa), thuộc thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa, trụ thế 27 năm.
Đúng như nhà thơ Chế Lan Viên đã viết:
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất bổng hóa tâm hồn”
Ngọn đuốc Diệu Quang là ngọn đuốc thứ tư của mùa Pháp nạn 1963.
Theo dòng lịch sử mùa Pháp nạn, Đại đức Thích Quảng Hương- thế danh Nguyễn Ngọc Kỳ, đạo hiệu Bảo Châu, sinh ngày 28-7-1926 tại xã An Ninh, huyện Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, một cựu học Tăng của Phật Học Viện Hải Đức Nha Trang- đã tự thiêu trước chợ Bến Thành Sài Gòn vào lúc 12 giờ 5 phút ngày 05-10-1963 để phản đối chính sách kỳ thi tôn giáo của chính quyền Ngô Đình Diệm. Đại đức đã để lại lời tâm huyết bất hủ:
Phát nguyện thiêu thân cầu Tam Bảo
Hộ trì Phật giáo được miên trường.
Và nối tiếp là 24 vị Thánh tử đạo thiêu thân cùng 57 vị bị sát hại, thủ tiêu, Phật giáo mới qua được mùa Pháp nạn 1963.
Xin cung kính dẫn lời của cố Đại lão Hòa thượng Thích Từ Nhơn xúc động nói về Trái tim bất tử Bồ Tát Thích Quảng Đức để kết thúc phần phát biểu như một lời nhắn gửi: “Hi vọng khi hoàn thành tượng đài Bồ tát Quảng Đức tại ngay nơi ngài đã tự thiêu ở TP.Hồ Chí Minh, trái tim ngài sẽ được đưa về gìn giữ ở chính nơi này để phật tử, dân chúng được chiêm ngưỡng, thờ phụng!”. Đó là trái tim thiêng liêng mà vị Bồ tát đã để lại cho hậu thế như lời nhắn nhủ rằng dù thế cuộc có thăng trầm thì đạo pháp vẫn trường tồn và sự công bằng, hòa bình cuối cùng vẫn sẽ đến với nhân dân.
Mùa Phật Đản - Pháp nạn 1963 của Phật giáo miền Nam Việt Nam đã góp một phần không nhỏ vào cuộc Cách mạng ngày 01/11/1963 lật đổ chế độ cường quyền họ Ngô. Phật giáo đã tô đậm nét vàng son hào hùng vào lịch sử dân tộc, lịch sử Phật giáo. Phật giáo đã nói lên tiếng nói bất khuất của dân tộc…
“Cuộc tranh đấu của Phật giáo Việt Nam từ ngày 08/5/1963 tới ngày 01/11/1963 đã mở ra kỷ nguyên mới cho Phật giáo Việt Nam: Kỷ nguyên của tranh đấu bất bạo động mà chiến thắng được cường quyền…”
Tham luận Hội thảo Khoa học Pháp nạn Phật giáo Miền Nam 50 năm nhín lại (1963-2013) tại Học viện Phật giáo TP. Hồ Chí Minh